امروزه با توجه به افزایش آفات و بیماری های گیاهی گاهی اوقات ناچار به استفاده از سموم می باشیم که هر یک از این سموم بسته به نوع خود دارای دوره کارنس خاص خود بوده و باقی مانده سموم مشکلاتی را بوجود می آورد. 

دوره کارنس چیست؟

در کشاورزی، دامداری و حتی پزشکی، یکی از مفاهیم مهم که به‌طور مکرر به آن اشاره می‌شود، دوره کارنس است. دوره کارنس به زمانی گفته می‌شود که باید برای مصرف محصولاتی که در معرض آفت‌کش‌ها یا داروهای خاص قرار گرفته‌اند، صبر کرد تا اطمینان حاصل شود که هیچ‌گونه ماده شیمیایی باقی‌مانده در محصول نهایی وجود ندارد. این مفهوم به‌ویژه در زمینه امنیت غذایی و رعایت استانداردهای بهداشتی بسیار حائز اهمیت است. در این مقاله، به‌طور کامل به مفهوم دوره کارنس چیست پرداخته ایم و توضیح خواهیم داد که چگونه این دوره به جلوگیری از خطرات ناشی از مصرف محصولات آلوده کمک می‌کند.

مفهوم دوره کارنس

کلمه دوره کارنس از واژه‌ای لاتین به معنای “صبر” یا “منتظر بودن” گرفته شده است. در واقع، این دوره زمانی است که پس از استفاده از آفت‌کش‌ها، داروها یا سایر مواد شیمیایی در تولید محصولات کشاورزی یا دامپروری، باید منتظر ماند تا اثرات این مواد به‌طور کامل از بین بروند. هدف از دوره کارنس این است که اطمینان حاصل شود که محصولات کشاورزی یا دامی که مصرف می‌شوند، هیچ‌گونه مواد شیمیایی مضر باقی‌مانده ندارند که ممکن است به سلامت انسان یا حیوان آسیب برساند.

باقی مانده سموم در برخی موارد می تواند باعث برهم خوردن تعادل بعضی عناصر مورد نیاز برای سوخت و ساز بدن شده و مکانیسم طبیعی بدن را دچار اختلال می کند. سمومی که برای دفع آفات گیاهی مصرف می شود باید مدت معینی روی میوه و محصولات کشاورزی باقی بماند تا تجزیه شود. اما چون در بسیاری از موارد محصولات کشاورزی به اقتضای شرایط زودتر از موئد برای عرضه به بازار برداشت می شود، مقداری از سموم در بافت میوه به صورت تجزیه نشده باقی می ماند.

چگونگی محاسبه دوره کارنس

برای تعیین مدت زمان دوره کارنس در یک محصول کشاورزی یا دامی، باید چندین عامل مختلف در نظر گرفته شود. این عوامل معمولاً توسط کارشناسان و بر اساس تجربیات علمی و آزمایش‌های مختلف تعیین می‌شوند. برخی از این عوامل عبارتند از:

۱٫ نوع ماده شیمیایی

مدت زمان لازم برای پاک‌سازی یک محصول از مواد شیمیایی مختلف، بستگی به نوع و قدرت ماده شیمیایی دارد. برخی از آفت‌کش‌ها و داروهای شیمیایی سریع‌تر از بدن دفع می‌شوند، در حالی که برخی دیگر مدت زمان بیشتری را برای تجزیه و دفع نیاز دارند. بنابراین، نوع ماده شیمیایی یکی از مهم‌ترین عوامل در تعیین مدت زمان دوره کارنس است.

۲٫ نوع گیاه یا دام

گیاهان و حیوانات مختلف دارای ویژگی‌های متفاوتی در جذب و دفع مواد شیمیایی هستند. به‌عنوان مثال، برخی گیاهان ممکن است سریع‌تر از سایرین مواد شیمیایی را جذب کرده و دفع کنند. همین‌طور، حیوانات مختلف ممکن است توانایی‌های متفاوتی در فرآیند متابولیزم و دفع مواد سمی داشته باشند. بنابراین، نوع گیاه یا دام تأثیر زیادی در تعیین زمان مناسب دوره کارنس دارد.

۳٫ شرایط آب‌وهوایی

شرایط محیطی مانند دما، رطوبت و نور خورشید نیز در سرعت تجزیه و دفع مواد شیمیایی مؤثر هستند. در دماهای بالا، مواد شیمیایی ممکن است سریع‌تر تجزیه شوند، در حالی که در دماهای پایین‌تر، این فرآیند ممکن است کندتر باشد. به همین دلیل، شرایط آب‌وهوایی می‌تواند تأثیر زیادی در زمان دوره کارنس بگذارد.

۴٫ روش‌های کاربردی مواد شیمیایی

روش‌هایی که برای استفاده از مواد شیمیایی به‌کار می‌روند نیز می‌توانند در تعیین دوره کارنس نقش داشته باشند. به‌عنوان مثال، اگر مواد شیمیایی به‌طور موضعی روی گیاه یا دام استفاده شوند، زمان لازم برای دفع این مواد ممکن است کوتاه‌تر از زمانی باشد که این مواد به‌طور عمومی و در مقادیر بیشتری استفاده شده‌اند.

در کشاورزی دوره کارنس چیست

در کشاورزی، دوره کارنس برای محصولاتی که با آفت‌کش‌ها و سموم شیمیایی درمان می‌شوند، ضروری است. این دوره به کشاورزان کمک می‌کند تا زمانی مناسب برای برداشت محصولات تعیین کنند، به‌طوری که هیچ‌گونه ماده شیمیایی مضر در میوه‌ها، سبزیجات یا دانه‌ها باقی نماند. رعایت دوره کارنس به افزایش سلامت محصولات کشاورزی و جلوگیری از آلودگی محیط زیست کمک می‌کند.

نمونه‌هایی از دوره کارنس در کشاورزی

برای مثال، آفت‌کش‌ها و قارچ‌کش‌ها معمولاً مدت زمان خاصی دارند که پس از استفاده از آن‌ها باید برای برداشت محصولات صبر کرد. به‌عنوان مثال، برای برخی از آفت‌کش‌ها، دوره کارنس ممکن است بین ۳ تا ۷ روز باشد، در حالی که برای برخی دیگر از مواد شیمیایی این زمان ممکن است تا ۳۰ روز هم طول بکشد. این زمان به ترکیب و قدرت آفت‌کش بستگی دارد.

نقش آفت‌کش‌ها در دوره کارنس

آفت‌کش‌ها مواد شیمیایی هستند که برای کنترل آفات و بیماری‌ها در گیاهان استفاده می‌شوند. این مواد شیمیایی ممکن است باقی‌مانده‌هایی در گیاهان باقی بگذارند که برای انسان و حیوانات مضر باشند. به همین دلیل، رعایت دوره کارنس بعد از استفاده از این مواد ضروری است تا مطمئن شویم که هیچ‌گونه باقی‌مانده سمی در محصول وجود ندارد.

در دامداری دوره کارنس چیست

در دامداری نیز دوره کارنس برای اطمینان از ایمنی گوشت، شیر و سایر محصولات دامی از اهمیت بالایی برخوردار است. دام‌ها ممکن است تحت درمان با داروها یا آنتی‌بیوتیک‌ها قرار گیرند که این مواد شیمیایی می‌توانند در بدن دام باقی بمانند و در نهایت وارد مواد غذایی شوند. به همین دلیل، رعایت دوره کارنس در محصولات دامی اهمیت زیادی دارد.

آنتی‌بیوتیک‌ها و دوره کارنس

آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان بیماری‌ها در دام‌ها استفاده می‌شوند، اما این داروها می‌توانند باقی‌مانده‌هایی در گوشت و شیر باقی بگذارند. به همین دلیل، قبل از مصرف گوشت یا شیر دام‌هایی که تحت درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها قرار گرفته‌اند، باید دوره کارنس مشخصی رعایت شود. این دوره معمولاً بین چند روز تا چند هفته متغیر است و بسته به نوع آنتی‌بیوتیک استفاده‌شده متفاوت است.

مقدار زمان دوره کارنس در محصولات دامی

برای شیر دام‌ها، معمولاً پس از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها باید حداقل ۵ روز صبر کرد تا هیچ‌گونه ماده شیمیایی در شیر باقی نماند. برای گوشت نیز این زمان ممکن است بین ۷ تا ۱۴ روز باشد، بسته به نوع دارو و قدرت آن. رعایت این مدت زمان برای حفظ سلامت مصرف‌کنندگان بسیار ضروری است.

بی‌توجهی به دوره کارنس سموم چه تبعاتی در بر دارد؟

امروزه برای ازبین‌بردن آفات، از سموم کشاورزی استفاده می‌کنند و طی سال‌های گذشته استفاده از این سموم افزایش چشمگیری پیدا کرده است، به‌تناسب آن تولید انواع سمپاش از جمله سمپاش باغی، سمپاش دستی، سمپاش شارژی پشتی، سمپاش فرغونی، سمپاش زنبه‌ای و غیره افزایش پیدا کرده است؛ چرا که تمامی باغ‌های میوه، سبزیجات، شالیزارها، گندم‌زارها، صیفی‌جات و غیره برای ازبین‌بردن آفات نیازمند سموم هستند.
بی‌شک نمی‌‎توان از فواید این سموم در حفظ و نگهداری محصولات کشاورزی، رونق تولید آن‌ها و کاستن ضررهای اقتصادی برای کشاورزان چشم پوشید؛ اما به همان میزان، چشم‌پوشی بر آثار سوء سموم و ضرری که این آفت‌کش‌ها برای بدن انسان دارند نیز خطا است. به همین منظور شما به هنگام خرید انواع سموم کشاورزی باید مدت‌زمان دوره کارنس سم را مشاهده کرده و در این مدت‌زمان به‌هیچ‌وجه محصول را برداشت نکنید تا سم به کمترین میزان خود در محصول برسد.

عدم توجه به دوره کارنس و برداشت محصول در این دوره، به معنی تهدید سلامتی افراد و انسان‌ها است؛ چراکه سموم می‌تواند موجب بروز بیماری‌هایی در انسان از جمله سرطان خون، مشکلات گوارشی از جمله سرطان معده، سرطان روده، اختلالات دستگاه تنفسی و مواردی ازاین‌قبیل شود. ازاین‌گذشته سموم برای محیط‌زیست نیز آسیب‌زا هستند و تنها راه برای ازبین‌رفتن آثار سم، رعایت دوره کارنس است. دوره کارنس که عبارت است از مدت‌زمان آخرین سمپاشی تا زمان برداشت محصول، نوعی فرایند شیمیایی است که در آن سم در طبیعت تجزیه می‌شود.
گفتنی است دوره کارنس باتوجه‌به اینکه چه اسمی استفاده می‌کنید متفاوت است، این امر در مورد کارنس سموم کشاورزی و دوره کارنس حشره‌کش نیز تفاوت دارد.

جدول دوره کارنس سموم کشاورزی

برای آشنایی بیشتر شما با دوره کارنس برخی سموم کشاورزی می‌توانید جدول زیر را مشاهده کنید: