در مقاله ها
شانکر باکتریایی و روش های مبارزه با آن
شانکر باکتریایی یکی از بیماری های است که بسیاری از باغداران عزیز با آن روبرو هستند. مواجه با شانکر باکتریایی همیشه برای باغداران نگران کننده است، بنابراین بخاطر اهمیت این بیماری کارشناسان سایت نارنج اسپادانا در مقاله ی پیش رو تلاش کرده اند بیماری شانکر باکتریایی و روش های مبارزه با آن را معرفی کنند.
شانکر باکتریایی چیست
نوعی بیماری است که به دلیل رشد و تکثیر باکتری‌ها در بافت زخمی و یا خراش‌یافته‌ی درختان ظاهر می گردد. این بیماری، به صورت بافت مرده و جدا شده، روی پوست، ساقه حتی شاخه‌های درختان نمایان می گردد که به کُندی و اغلب در طول سالیان توسعه پیدا می‌کند. همچنین، ممکن است به صورت تغییر رنگ یا مکان های صدمه دیده، روی پوست درختان و یا خروج صمغ در بافت زخمی، ظاهر گردد. برخی از شانکرها، تنها پیامدهای جزئی دارند، اما برخی دیگر ممکن است برای گیاه کشنده باشند؛ بنابراین در کشاورزی و باغداری از صرفه اقتصادی زیادی برخوردار هستند.
اسامی مختلف بیماری شانکر باکتریایی
شانکرهای باکتریایی تحت عناوین بیماری بلاست جوانه، بلاست شکوفه، خشکیدگی باکتریایی سرشاخه و سوختگی سیخک نیز شناخته می‌شود. بروز شانکرهای باکتریایی با کاهش کمیت و کیفیت محصول، ضعف و نهایتا خشکیدگی درختان رابطه مستقیم دارد.
خسارت شدید شانکر باکتریایی
این بیماری می‌تواند در صورت عدم درمان و عدم ترمیم قسمت‌های آسیب دیده، موجب کاهش عمر مفید درختان شود.
پاتوژن‌های موثر بر شانکر باکتریایی
باکتری عامل ایجاد شانکر، (Pseudomonas syringae) است که از طریق پوست آسیب دیده یا جراحت موجود بر درختان، مانند بریدگی شاخه، به درختان نفوذ می‌کند. این باکتری گرم منفی، می تواند عامل محدود کننده ای در باغ میوه باشد. اگرچه باکتری‌ها در بیرون گیاه زنده هستند، اما باید به داخل آن نفوذ کرده و در فضای بین سلول های گیاهی (آپوپلاست) تکثیر شوند تا بتوانند این بیماری را در درختان ایجاد کنند. همچنین، پاتوژن‌هایی از جمله سیتوسپورا (Cytospora)، ورتیسیلیوم (Verticillium) و نکتریا (Nectria) می‌توانند منجر به شانکر باکتریایی، شوند.
نحوه خسارت بیماری شانکر باکتریایی
معمولا درختان جوان و درختانی که تحت شرایط نامطلوب رشد می‌کنند، نسبت به درختان مسن و درختانی که در شرایط بهینه رشد می‌کنند بیشتر در معرض آلودگی هستند.
عوامل موثر در گسترش بیماری شانکر باکتریایی
از مهمترین عوامل تاثیرگذار در ایجاد و توسعه شانکرهای باکتریایی می‌توان به رطوبت بالا، کوددهی نامناسب و فعالیت عامل بیماری‌زای باکتریایی – قارچی اشاره کرد.
بهترین راه پیشگیری و درمان شانکر باکتریایی
نظارت بر شیوه کوددهی و مناسب بودن آن و همچنین رعایت بهداشت باغ، محوری‌ترین عامل در بحث کنترل ایجاد و توسعه شانکرهای باکتریایی است. چرا که امکان کنترل کامل شرایط محیطی و میزان رطوبت در مقیاس باغات و همچنین کنترل تمامی عوامل موثر در افزایش رطوبت محیط اطراف درختان عملا دشوار و گاها ناممکن است.
نحوه انتشار بیماری شانکر باکتریایی
باکتری‌های عامل این بیماری در حاشیه شانکرها، در جوانه‌های به ظاهر سالم و سیستم آوندی گیاه مخفی می‌شود. لازم به ذکر است که نحوه انتشار شانکر باکتریایی، غیر‌سیستمیک است و آلودگی از طریق تراوش در سطح درخت منتقل می‌شود.
علائم بیماری شانکر باکتریایی
ابتداییترین علائم بیماری، شانکرهای کوچک به همراه ترشح اندک صمغ بر روی شاخه‌های جوان و یا قدیمی می‌باشد. این شانکرها با گذشت زمان وسیع تر و از لحاظ اندازه و تعداد افزایش می‌یابند. به طوری که در برخی از موارد کل درخت را فرا می‌گیرد. این روند تا آنجا ادامه می‌یابد که شاخه‌های آلوده خشکیده می‌شوند. این روند در درختان ضعیف‌تر با سرعت بیشتری اتفاق می‌افتد. اصلی‌‌ترین و بارزترین علائم بیماری شانکر باکتریایی، تولید صمغ و شانکر بر روی تنه، شاخه‌ها و گاها میوه‌هاست. ممکن است این بافت‌های آلوده، تولید و ترشح صمغی نیز نداشته باشند. در این صورت از نقطه نظر ظاهر بافت گیاهی درختان، نواحی آلوده به باکتری به شکل بافت نرم و فرو رفته به همراه بوی ترشی نیز باشد. پیشروی باکتری در زیر پوست درخت درمحل شانکرها به صورت رگه‌های قهوه‌ای دیده می‌شود. لازم به ذکر است که بافت‌های آلوده تولید کننده صمغ، علاوه بر فرو رفتگی به رنگ تیره نیز تغییر رنگ می‌دهد.
زمان بروز شانکر باکتریایی
عفونت شانکر باکتریایی؛ در فصول پاییز، زمستان و ابتدای بهار (در هوای خنک و مرطوب) آغاز می شود و می‌تواند با عواملی مثل باران، آب، باد، حشرات، چوب جوانه های آلوده و ابزارهای هرس پخش گردد. با شروعِ رشدِ درخت در بهار، اجتماع باکتری ها کم شده و لایه‌ی پینه‌ای در کنار لبه‌ی شانکر تشکیل می‌شود. این باکتری‌ها، فصل سرد سال را در شانکرهای فعال، در جوانه‌های آلوده و روی سطح درختان و علف‌های هرز آلوده و سلامت، می گذرانند.
علت خروج صمغ از درخت
توسعه شانکرها به تولید و ترشح صمغ نیز ارتباط دارد. به طوری که تولید و ترشح صمغ پس از خواب زمستانی در قسمت‌های آلوده به باکتری تولید می‌شود. در ابتدای بهار و زمان شکوفه‌زنی درخت، صمغ تولید شده حاوی باکتری بیماری‌زا، از بافت آلوده ترشح شده و پوست شاخه‌های درختان را نیز آلوده می‌کند. در این بیماری، باکتری‌های عامل ایجاد کننده شانکرها با ترشح صمغ به قسمت‌های دیگر گیاه منتقل می‌گردد.
اثر رطوبت در توسعه شانکر باکتریایی
از دیگر عوامل موثر بر روی توسعه شانکرها، افزایش رطوبت است. در شرایطی که هوا رطوبت بالایی داشته باشد، باکتری به قسمت‌های عمیق گل و سپس جوانه‌های میوه نفوذ کرده و به شاخه‌ها می‌رسد و موجب ایجاد شانکر می‌شود. این در حالیست که برگ‌ها به هنگام بارندگی در هوای سرد و مرطوب توام با باد شدید، به دلیل آسیب‌دیدگی مستعد آلودگی می‌گردند. زخم‌هایی که در درختان توسط عوامل مختلف ایجاد می‌شود، می‌تواند عاملی برای گسترش آلودگی شانکرها باشد.
علائم بیماری شانکر باکتریایی روی برگ‌ها، میوه‌ها و ریشه‌ها
اگر که آلودگی به برگ‌ها نفوذ کند، موجب ایجاد لکه‌هایی خشک و چوب پنبه‌ای مانند، به رنگ قهوه‌ای یا بنفش بر روی آنها می‌شود. چرا که باکتری از طریق روزنه‌های برگ وارد آن شده و ما بین سلول‌های برگ جای می‌گیرد. قطر و ظاهر لکه‌ها بر حسب سن برگ، زمان آلودگی و نوع میزبان متفاوت است.
راهکارهای کاهش ابتلا به بیماری شانکر
باید خاطر نشان کرد که اقدامات زیر تا حد زیادی در کاهش ابتلای آنها به شانکرهای باکتریایی و کاهش خسارت در باغات مثمرثمر باشد:
- ردیابی بیماری
- ضدعفونی کردن نهال
- اعمال مدیریت مناسب و تخصصی نظیر بهره گیری از مشاوره با کارشناسان مربوطه
- اعمال مدیریت صحیح در خصوص تغذیه مناسب و کوددهی
- مبارزه به موقع با سایر آفات و بیماری‌ها
- انجام عملیات هرس مناسب
- بهره گیری از سموم کشاورزی
- قرنطینه
- احداث درختان بادشکن
- به کار‌گیری ترکیبات مسی
- حذف سرشاخه‌های آلوده
- تقویت درختان و جلوگیری از استرس به گیاه
- کاشت ارقام مقاوم به بیماری
- حفاظت گیاه در برابر سرما
- آبیاری مناسب و کافی در باغات بر اساس نیاز آبی درخت و رعایت اصول پایه در آبیاری
- حذف علف‌های هرز و پوشش‌‌های مازاد در باغ و خصوصا محدوده سایه انداز درختان
- کوددهی متناسب با احتیاجات نهال‌ها و درختان در باغات براساس نتایج آزمایشات خاک و برگ
- استفاده از نهال سالم
پیشگیری از بیماری شانکر باکتریایی
تهیه نهال سالم یکی از ابتداییترین اقدامات درجهت مبارزه با شانکرهای باکتریایی است. چرا که در تمام مراحل زندگی درختان هسته‌دار، شانکر باکتریایی می‌تواند درختان هسته‌دار را آلوده کند.
بنابراین امکان بروز آلودگی در نهالستان‌ها و سایر مراکز محل پرورش درختان که اصول لازم در زمینه تهیه نهال سالم در آنها رعایت نمی‌‌شود، وجود دارد. براین اساس بهتر است جهت اطمینان از سالم بودن نهال، آنها را از مراکز دارای گواهی معتبر و برچسب انجام شود.
رعایت بهداشت برای کنترل و پیشگری بیماری شانکر
سوزاندن سرشاخه‌های آلوده و خشکیده و یا درختان آلوده در صورت آلودگی کل گیاه از ملزومات مبارزه با شانکرها است. باید در نظر داشت که بهترین زمان حذف و امحای درختان آلوده زمانی است که این آلودگی برای اولین بار و در تعداد کمی از درختان گزارش شده است. اما در مناطقی که بیماری، سطحی از باغ را درگیر کرده باشد، مدیریت تلفیقی شانکر برای کاهش خسارت به کارگرفته شود.
ضد عفونی ادوات و ابزار
تراشیدن زخمهای روی تنه یکی دیگر از اقدامات کاربردی در جهت مبارزه با آلودگی است. تراشیدن زخمهای موجود روی تنه و شاخه‌های قطور که زیر محل ترشح صمغ قرار دارد با چاقوی پیوند تمیز و ضدعفونی شده انجام می‌شود. برای ضد عفونی ابزار می‌توان از محلول آب وایتکس ده درصد ( یک لیوان وایتکس و ده لیوان آب) استفاده نمود. یا از محلول بردو رقیق شده بیست درصد استفاده نمود. تراشیدن زخم‌ها می‌بایست تا رسیدن به بافت سالم و برداشته شدن تمام بافت‌های قهوه‌ای و بیمار ادامه یابد و محل زخم هرس با مخلوط بردو چهاردرصد پوشانده شود.
اثر هرس در کنترل بیماری شانکر باکتریایی
هرس کردن از دیگر اقدامات کاربردی در جهت مبارزه با شانکرهای باکتریایی است. کلیه عملیات هرس شاخه‌ها می بایست در شرایط غیر بارندگی و یا در زمستان که تراکم باکتری کمتر است و پیش از سم‌پاشی، انجام گیرد. در کلیه موارد بالافاصله پس از انجام هرس محل زخمهای هرس با چسب باغبانی پوشانده شود. باید در نظر داشت که در صورت مشاهده آلودگی، هرس شاخه‌های آلوده، ١۰ تا ١۵ سانتی متر پایین‌تر از بافت آلوده و سوزاندن آنها انجام می‌گیرد. در صورت قطور بودن محل هرس، برای جلوگیری از ورود عوامل بیماری‌زا، محل هرس با بردوفیکس رقیق نشده رنگ شود. بهتر است وسایل هرس را با محلول وایتکس موجود در بازار که با نه حجم آب رقیق شده است ضدعفونی شود.
استفاده از کود- دارو در پیشگیری، کنترل و درمان بیماری شانکر
کودهای جدید مانند فسفیت پتاسیم به دلیل افزایش مقاومت گیاه دربرابر آفات و بیماری‌ها ضمن پیشگیری از بیماری و کمک به بهبود کمیت و کیفیت محصول در کنترل و درمان بیماری هم اثرگذار هستند.
نتیجه گیری و جمع بندی شانکر باکتریایی
در این مطلب سعی گردید به طور خلاصه و جامع به موضوع بیماری شانکر، در درختان، علائم و نحوه مدیریت آن پرداخته شود. همان گونه که ذکر گردید، این بیماری در درختان بسیار متداول است. وجود هرگونه خراش و آسیب در درختان می تواند منجر به این مشکل شود و در صورت عدم مدیریت و درمان، ممکن است گیاه به تدریج به کام مرگ کشیده شود! در واقع، نابودی کامل شانکر باکتریایی، امیدی در آینده محسوب می‌شود. در حال حاضر، بهترین کاری که یک باغبان می تواند انجام دهد، مدیریت این بیماری است؛ چون هیچ محصولی برای درمان کامل این بیماری یا از بین بردن آن وجود ندارد. امید است ارائه‌ی این مطلب، در افزایش آگاهی و اطلاعات عمومی، مفید بوده باشد. اگر در باغ خود با بیماری شانکر باکتریابی مواجه شدید می توانید از مشاوره تلفنی داروخانه کشاوزی نارنج اسپادانا استفاده کند. برای مشاوره با کاشناسان نارنج اسپادانا می توانید با شماره های تماس زیر، البته به غیر از روزهای تعطیل) تماس بگیرید و مشکلات خود در زمینه کشاورزی و باغداری را مطرح کنید.
دیدگاه ها
ارسال دیدگاه