در مقاله ها
اصول اختلاط کود و سم در کشاورزی
اختلاط ترکیبات شیمیایی عبارت است از مخلوط کردن دو یا چند سم یا کود و پاشش آن روی گیاه هدف به منظور کاهش هزینه ها و صرفه جویی در وقت است.
زمانی که به طور همزمان چند آفتو بیماری در باغ یا زمین کشاورزی وجود دارد اختلاط دو یا چند سم مختلف با هم و یا اختلاط آنها با کودها (کودهای محلولپاشی) یا اختلاط با ادجونتها یا افزودنی ها عملی است که صرفه اقتصادی دارد و موجب کاهش هزینه، زمان و انرژی کشاورز می شود.
اختلاط کود ها و سموم شیمیایی با دلیل اینکه در هزینه ها و وقت کشاورزان صرف جویی میشود کاری بسیار جذاب محسوب میشود اما باید این را در نظر گرفت که اختلاط مواد شیمیایی باید با احتیاط صورت گیرد چراکه برخی از مواد شیمیایی با هم ناسازگار هستند که در نتیجه موجب رسوب در تانک یا اختلال در هر یک از ترکیبات تشکیل دهنده مخلوط و گاهی هم سبب ناکارآیی مخلوط می شوند.
نکاتی که باید قبل از اختلاط بدانیم
قبل از اختلاط سموم یا کودها بایستی به دقت برچسب محصول را مطالعه نمائید. به میزان اسیدیته (pH) محلول نیز توجه شود زیرا در برخی مواقع دیده میشود که پس از اختلاط میزان اسیدیته کاهش یا افزایش می یابد و برای حل این مشکل بایستی از بافر استفاده نمود. به طور کلی ترکیباتی که دارای اسیدیته بالا هستند با ترکیباتی با اسیدیته پایین را نباید مخلوط کرد. توجه به فرمولاسیون محصول نیز بسیار حائز اهمیت است. در ادامه توضیح خواهیم داد که امکان اختلاط برخی از فرمولاسیون ها وجود ندارد. در نهایت بایستی توجه داشته باشید که پس از اختلاط ترکیبات سازگار با یکدیگر بهتر ست محلول حاصل را در کمترین فاصله زمانی مورد استفاده قرار داد تا از کیفیت محلول کاسته نشود.
مزایای اختلاط در مخزن سم پاش
مزیت اصلی مخلوط کردن ترکیبات در مخزن سمپاش ، بهره وری و راحتی است. همچنین به کاربر اجازه اجرای برنامه های عملیاتی می دهد تا به موقع و بر اساس شرایط آب و هوایی و مراحل رشدی آفات و یا محصول کشاورزی عمل کند. از دیگر مزیت های اختلاط سازگار سموم به موارد ذیل اشاره می شود:
- بهبود کنترل برخی از آفات ویژه
- گسترده کردن طیف کنترل آفات هدف
- اجازه استفاده همزمان از نهاده کشاورزی همراه با کود، محرک های رشد زیستی و تنظیم کننده های رشد گیاهی
- کاهش دفعات کاربرد و به تبع آن کاهش آسیب های وارده به محصولات کشاورزی و باقیمانده آفت کش ها در خاک
- کاهش احتمال مقاومت به سموم دفع آفات با کاربرد همزمان ترکیبات دارای روش تاثیر چندگانه
اثرات اختلاط ترکیبات شیمیایی
به طورکلی اختلاط سموم یا کودها با یکدیگر دارای ۴ نوع اثر به شرح زیر می باشد:
- هم افزایی (Synergistic): واکنش هم افزایی واکنشی است که در آن دو آفت کش یا یک آفت کش با ماده دیگر در مخزن ترکیب شوند که واکنش بیشتری نسبت به اثرات هر ماده به طور جداگانه ایجاد می کند. این می تواند یک مزیت باشد زیرا میزان کمتری آفت کش نسبت به زمانی که این دو ماده شیمیایی به طور جداگانه استفاده می شوند مورد نیاز است و بنابراین مقادیر کمتری از آفت کش ها وارد محیط می شوند. اثر سینرژیتی مفید است چون منجر به کنترل بهتر آفات یا بیماریها می گردد. یک مثال معمول از پاسخ هم افزایی زمانی رخ می دهد که پیپرونیل بوتاکسید با حشره کش های پیرتروم مخلوط شود.
- تقویت (Enhancement): این پاسخ شبیه به هم افزایی است، با این تفاوت که شامل مخلوط کردن یک آفت کش با برخی از انواع افزودنی ها (ادجونت ها) است. ادجوانت ها اساساً مانند مواد بی اثری هستند که توسط سازنده اضافه می شوند: آنها استفاده از محصول را آسان تر و مؤثرتر می کنند. نمونه هایی از ادجوانت های رایج شامل فرمولاسیون های مختلف سورفکتانت ها و روغن های گیاهی است. در بسیاری از برچسبهای علفکش به طور معمول به کاربر توصیه میکنند که برای به حداکثر رساندن کنترل علفهای هرز، یک ماده ادجونت که معمولاً کنسانتره روغن گیاهی یا سورفکتانت است به ترکیب اضافه کند.
- آنتاگونیستی (Antagonist): زمانیکه اختلاط دو سم یا دو کود به صورت همزمان در یک مخزن منجر به کاهش اثرات استفاده از هرکدام به صورت جداگانه میشود، گفته میشود که اثر آنتاگونیستی ایجاد شده است. این اثر نامطلوب است زیرا منجر به کاهش کنترل آفات یا کاهش جذب عناصر در گیاه میشود و در برخی مواقع نیز گیاهسوزی (Phytotoxicity) حاصل می گردد. یکی از مثال ها شامل اختلاط برخی از علف کش های پس رویشی باریک برگ و پهن برگ است. آسیب به محصول به دلیل مخلوط علف کش ها و خانواده های حشره کش خاص، به ویژه حشره کش های کاربامات و ارگانوفسفره، نیز یکی دیگر از نمونه های آنتاگونیستی است.
- افزایشی (Additive): در این حالت اختلاط دو کود و یا دو سم در مخزن و سپس محلولپاشی یا سمپاشی آن بر گیاهان منجر به کاهش یا افزایش اثر هریک از ترکیبات نشود و به گونه ای باشد که انگار ترکیبات به صورت جداگانه مصرف شده اند.
مبانی اختلاط کودها با سموم کشاورزی
همانگونه که ذکر شد از جمله راهکارهای کاهش هزینه کاربرد نهادهها (سم و کود)، اختلاط آنها و صرف انرژی و زمان مشترک برای مصرف آنهاست. منظور از اختلاط، ترکیب یک یا چند کود با یک یا چند سم برای مصرف در زمان مشترک است. خواص فیزیکی فرمولاسیون تجاری، نحوه واکنش محصول به دما، PH و سختی آب و نحوه ترکیب محصول در حامل های رایج برای پاشش ( مانند آب ، روغن های گیاهی و کودها) از عواملی هستند که در ایجاد اختلاط سازگار باید مورد توجه قرار گیرند. جهت اختلاط سازگار باید توجه داشت کدام ترکیبات قابلیت اختلاط با یکدیگر را دارند و در صورت وجود این قابلیت، مقدار مصرف آنها در بحث اختلاط دچار چه تغییری میشود. اولین و بهترین منبع برای آگاهی از گستره اختلاطپذیری مواد، لیبل یا برچسب روی بستهبندی اصلی آنهاست. توصیهای که در اطلاعات فنی قریب به اتفاق سموم و کودها میتوان مشترک یافت، این است که در صورت اختلاط، ابتدا در سطح کوچک به کار برده شود و بعد از رویت نتیجه و عدم مشاهده تاثیر منفی، در سطح وسیعتر مصرف گردد. برخی نیز به صورت قطعی، اختلاط با ترکیبات خاصی را ممنوع کردهاند. بعضی از سموم، از جمله سموم قارچکش، برای اختلاط با عناصر غذایی و کودها در مخزن سمپاش مناسب نیستند. یکی از این قارچکشها، فوزتیلآلومینیوم است. این قارچکش، نسبتا اسیدی است؛ از این رو ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی در اختلاط با مواد ریزمغذی شود. البته اگر pH محلول، خنثی باشد، تا حدی از ایجاد مشکل جلوگیری میشود. در برخی اختلاط ها نیز، با وجود اختلاطپذیری ترکیب، امکان آسیب به مخزن سمپاش وجود دارد. این مورد نیز در اختلاط برخی سموم قارچکش با ریزمغذیها گزارش شده است.
علایم کمبود آهن در بسیاری از محصولات گلخانهای و گونههای زینتی مشاهده میشود. این علایم میتواند در صورت رطوبت بالای خاک یا بستر کشت، فشردگی بالای محیط اطراف ریشه و تهویه ضعیف، تشدید شود. این مشکل در گیاهانی مانند آزالیا و برخی از نخیلات، پر رنگتر است. از نظر تجربی، طیف وسیعی از کلاتهای آهن، سازگار با سموم قارچکش بوده و قابلیت اختلاط با آن را دارند. از این قابلیت میتوان در جهت حل مشکلات تغذیهای مرتبط با آهن و کنترل بیماریهای قارچی ریشهای بهره برد.
اوره، نیترات پتاسیم و سولفات منیزیم، اختلاط موفقیتآمیزی با اکثر آفتکشها در تولید گیاهان زینتی داشتهاند. نیتروژن و پتاسیم به شکل نسبتا سریع از طریق برگ گیاه جذب میشوند. گیاهان دارای برگهای ظریفتر و نرمتر، تمایل بیشتر و موثرتری نسبت به گونههای با برگ و پوست ضخیم و مومی برای جذب مواد مغذی دارند.
÷برخی از تولید کنندگان، معمولا کود نیترات را نسبت به آمونیوم و اوره ترجیح میدهند. شواهد نشان میدهد افزودن اوره یا نیترات پتاسیم به ریزمغذیها، باعث افزایش جذب عناصر در برخی شرایط میشود.
بنا به تجربه مصرف کنندگان، بعضی از مواد محلول، پودر وتابل و مواد گرانوله قابلیت اختلاط خوبی با عناصر غذایی دارند؛ اما در مقابل، در مورد اختلاط آفتکشهای مایع به ویژه سموم حاوی مواد نفتی و روغنی باید احتیاط نمود. به عنوان یک قاعده کلی، نباید بیش از سه یا چهار محصول از کود و سم را در یک مخزن ترکیب کرد. طی گزارشات متعدد، ترکیب قارچکش تیوفانات متیل با عناصر غذایی نتیجه رضایت بخشی داشته است؛ با این حال، بهتر است در مقدار مصرفی عناصر غذایی در این اختلاط احتیاط نمود. چرا که افزایش مقدار ماده، لزوما افزایش میزان جذب آن را توسط گیاه به دنبال ندارد. توجه داشته باشید که مقدار مصرف هر ترکیب با توجه به نوع کاربرد آن که میتواند خاکی و یا از طریق محلولپاشی برگی باشد، متفاوت است.
برای انجام اختلاط در مخزن سم وکود، استثناهایی وجود دارد که از ترکیب آنها باید اجتناب کرد. یکی از این استثناها، ترکیبات مسی هستند. به عنوان مثال، فوزتیل آلومینیوم با برخی سموم قابل ترکیب است، اما از اختلاط آن با ترکیبات مسی و دیگر فلزات باید خودداری کرد. همچنین سعی نکنید آهک هیدراته یا دولومیت را با انواع کودها ترکیب کنید. چرا که این اقدام می تواند باعث آزاد شدن بیش از حد آمونیاک شود. مخلوط کردن نیترات کلسیم با کودهای فسفره باعث رسوب فسفات کلسیم میشود. همچنین ترکیب کلسیم با کودهای سولفاته ممکن است موجب بروز برخی اختلالات شود. از اختلاط ترکیبات مسی با کودها و سموم بیولوژیک و باکتریایی هم باید پرهیز کرد.
ترکیبات کودی مانند اوره، نیتراتپتاسیم، کلاتهای گلوکوفانات و سولفاتمنیزیم را میتوان در مخزن کود با طیف وسیعی از قارچکشها و حشرهکشها ترکیب نمود. غالب ترکیبات آهن کلاته نیز قابلیت اختلاط در مخزن کود را دارند. در مجموع، قبل از انجام اختلاط و ترکیب، برچسب آفتکشها و کودها را با دقت مطالعه فرموده و به یاد داشته باشید که اگر مقدار اختلاط، بیش از سه ترکیب باشد، امکان بروز خطا و تاثیرات سوء وجود دارد.
ناسازگاری (Incompatibility) در اختلاط
در اختلاط ترکیبات شیمیایی موضوع ناسازگاری بسیار حائز اهمیت است. ناسازگاری زمانی رخ می دهد که اختلاط دو یا چند ترکیب موجب ایجاد عوارض نامطلوب شود. به طور مثال سم با فرمولاسیون EC را نباید با سمی که دارای فرمولاسیون WP مخلوط کرد. همچنین آفتکش های دارای فرمولاسیون EC را نباید با قارچکش ها یا علف کش ها ترکیب کرد. ترکیب کود سولفات آهن با علف کش های فنوکسی مثل تو فور دی منجر به مسدود شدن نازل های سم پاش و شلنگ ها میگردد.
اختلاط اغلب کودها با سموم امکان پذیر نیست. کودهایی با چگالی بالا را نمیتوان با سموم آفت کش ترکیب کرد. به طورکلی بهتر است محلول حاصل از اختلاط را ابتدا در یک سطح کم و روی چند گیاه آزمایش کرد و سپس اگر حداکثر تا ۳ روز علامتی از ناسازگاری دیده نشد، در سطح وسیع مورد استفاده قرار داد. کودهایی که درصد بالایی از عنصر مس یا کلسیم دارند را بایستی به تنهایی محلولپاشی نمود. اختلاط کودهای حاوی هیومیک اسید با کودهای پتاسیمی توصیه نمیشود و میتواند منجر به ناسازگاری شود.
اختلاط با توجه به سیکل زندگی آفات
در اختلاط سموم یا اختلاط ترکیبات شیمیایی علاوه بر اهمیت سازگاری فیزیکی و شیمیایی، توجه به سیکل زندگی آفات و بیماریها و مرحله حساس و ضربه پذیر آنها نیز اهمیت دارد. به طور مثال برای کنترل سنک و زجره از سم فنیتروتیون در اوایل فصل رشد استفاده میشود. برای کنترل پسیل پسته نیز از سم کنسالت در اواسط بهار استفاده میگردد. لذا اختلاط فنیتروتیون و کنسالت به دلیل عدم همزمانی سیکل زندگی آفات هدف، صرفا منجر به هدر دادن هزینه، وقت و انرژی میشود.
اختلاط با توجه به مکانیسم عمل سموم
در رابطه با اختلاط علف کش ها نیز خطر گیاهسوزی (Phytotoxicity) وجود دارد. علف کش گلیفوسیت (رانداپ) و پاراکوات دارای مکانیزم عمل متفاوت هستند و نمیتوان آنها را باهم ترکیب کرد زیرا اختلاط این دو منجر به کاهش اثرگذاری هر یک میشود.
توصیه میگردد برای کاهش اثرات مبهم و احیانا زیان بار اختلاط ناسازگار:
– حداکثر، اختلاط فقط با دو سم و یا ترکیب انجام گیرد.
-ترکیبات کودی جداگانه محلول پاشی شوند.
-اگر تعداد آفات متنوع است به اختلاط دو ماده اکتفا شود.
-از اضافه نمودن ترکیبات به تانک سمپاش قبل از اینکه ترکیبات قبلی حل شده باشند، خودداری شود.
-از اختلاط ترکیبات در صورت عدم وجود آب کافی در مخزن سمپاش خودداری گردد.
-از مخلوط کردن ترکیبات با ترتیب نامناسب اجتناب شود.
-از اختلاط ترکیبات با فرمولاسیون هایی که پیشتر آزمایش نشده اند خودداری شود.
مخلوط کردن ترکیبات همراه با همزدن بیش از حد موجب کف کردن مایعات قابل انتشار در آب شده و برعکس، هم زدن خیلی کم می تواند سبب حل نشدن فرمولاسیون های خشک شود.
هنگامیکه دمای هوا پایین است ، باید توجه داشت که اختلاط کند تر صورت گرفته و در نتیجه زمان اختلاط طولانی تر خواهد بود. هنگام اختلاط با ترکیبات یا ادجوانت های روغنی نیز باید جانب احتیاط رعایت گردد.
قواعد کلی در اختلاط مواد شیمیایی
هیچگاه دو محلول را نباید با هم مخلوط کرد. ابتدا آب را به ماده اول اضافه کرده، سپس ترکیب دوم، و بعد باقیمانده آب را.
به عنوان اصل ، بهتر است فرمولاسیون های مشابه را با هم مخلوط کرد. مثلا پودر وتابل را با پودر وتابل.
ترتیب اختلاط به شرح ذیل می باشد: ابتدا پودر وتابل ، سپس فرمولاسیون روان ریز خشک و سوسپانسیون تغلیظ شونده و بعد فرمولاسیون های قابل حل در آب ، سورفاکتانت ها ، اسپری های روغنی و امولسیون های تغلیظ شونده.
در هنگام اختلاط ، اصول زیر را باید به خاطر داشت:
- بطور کلی ، ترکیبات با منشا اسیدی را نباید با مواد دارای منشا قلیایی (آهک یا صابون) مخلوط کرد.
- مخلوط بردو بخوبی با اکثر ترکیبات باستثنای صابون یا آهک قابل اختلاط است.
- اسپری های روغنی نمی توانند همراه با اهک یا مواد حاوی آهک استفاده شوند.
۴-سولفات نیکوتین، لایم سولفور، امولسیون های روغنی صابونی و غیر صابونی و صابون، حشره کش های تماسی هستند و روی حشرات مکنده تاثیر دارند.
۵-مخلوط بردو، سولفور و لایم سولفور اصولا قارچ کش هستند و علیه بیماری های قارچی استفاده می گردند.
۶- محلول های خیلی رقیق معمولا غیر موثر هستند ، محلول های بسیار غلیظ نیز سبب اتلاف هزینه شده و موجب گیاه سوزی میشوند. رقیق یا غلیظ ساختن هر یک از ترکیبات موجود در یک مخلوط معمولا به همان روشی صورت می گیرد که برای رقیق یا غلیظ سازی آن ترکیبات به تنهایی انجام می شود.
هنگام اختلاط توصیه های زیر را باید به خاطر سپرد:
توصیه اول: اختلاط سموم حشره کش با کنه کش ها با ملاحظه آنکه آیا امکان اختلاط پذیری وجود دارد یا خیر انجام شود.
توصیه دوم: اکثر کنه کش ها با قارچکش ها قابل اختلاط نیستند.
توصیه سوم: با اینکه در برچسب کودها امکان اختلاط پذیری معمولا بلامانع اعلام می شود، ولی حسب احتیاط بخاطر شرایط ویژه محلول پاشی در کود ها، بهتر است بتنهایی مصرف شوند.
توصیه چهارم: در نظر گرفتن زمان حساس گیاه برای سمپاشی هنگام گلدهی و زمان برداشت می باشد . لذا رعایت جوانب احتیاط هنگام سمپاشی در این زمان کاملا ضروری است.
توصیه پنجم: عوارض اختلاط غلط سمپاشی با زردی، نکروز، ریزش برگها و میوه، تغییر رنگ برگها و میوه، توقف رشد جوانه های انتهایی، عوارض تغییر رنگ نامشخص و یکطرفه و… بروز میکند.
توصیه ششم: انجام آبیاری پیش از محلول پاشی عمدتا باعث کاهش اثرات سوء سمپاشی می شود.
اصول کلی اختلاط سموم در مخزن سم پاش:
همیشه از برچسب سموم کمک بگیرید تا از اختلاط پذیری آن ها با دیگر سموم و کود ها مطمئن شده یا با روش های ممکن آشنا شوید. اما بر روی اغلب برچسب سموم چنین اطلاعاتی درج نشده است. پس از روش زیر استفاده کنید: ۱-ظرفی متوسط و کاملا تمیز مانند بطری شیشه ای تهیه کنید. از همان آبی استفاده کنید که در هنگام ساخت مخلوط اصلی از آن استفاده می کنید. ظرف را تا نیمه از آب پر کنید و سپس هر یک از اجزای مخلوط را با نسبتی که بعدا در مخزن اصلی ریخته خواهند شد به ظرف اضافه کنید. ابتدا پودرهای با خاصیت تر شوندگی (WP) و دیگر فرمولاسیون های پودر و گرانول های قابل پخش در آب (WDG) را اضافه کنید. آنگاه محلول کاملا هم زده شود و باقی آب اضافه گردد. مواد مایع مانند فرمولاسیون های محلول، سورفکتانت ها و سوسپانسیون های کلوئیدی و امولسیون شونده هادر اخر اضافه شوند.
بنابراین ترتیب اضافه کردن آفت کش ها بر اساس فرمولاسیون به شرح ذیل می باشد:
WP – DF – WDG – F – FL – ME – EC – S – SP
۲- سپس روغن ها یا سورفکتنت ها را اضافه کنید. ۳-ظرف را به خوبی تکان دهید. اجازه دهید مخلوط به مدت ۱۵ دقیقه بماند و دوباره حرارت ظرف را چک کنید. در صورتی که طرفین ظرف گرم شده باشند ممکن است مواد با یکدیگر واکنش شیمیایی داده باشند و این یعنی مواد نباید با یکدیگر مخلوط شوند. همچنین سموم نباید دو لایه شده، تغییر رنگ داده و دارای ذرات کریستاله باشند. اگر پس از این مدت مخلوط حاصل دچار رسوب، از هم پاشیدگی اجزا، ژلهای شدن و مواردی از این دست شد میتوان نتیجه گرفت که مواد مخلوط شده قابلیت اختلاط ندارند و چنانچه هیچکدام از این موارد رخ نداد، سموم با یکدیگر قابل اختلاط هستند. ۴-در صورتی که روی سطح مخلوط مواد اضافی دیده شود یا رسوب در ته ظرف ایجاد گردد ( به غیر از فرمولاسیون های WP) احتمالا مواد مورد نظر با یکدیگر سازگاری ندارند. ۵-در نهایت چنانچه هیچ نشانه ای از ناسازگاری دیده نشود مخلوط را در یک سطح کوچک آزمایش کنید تا مطمئن شوید که مخلوط حاصله باعث ایجاد گیاهسوزی یا کاهش اثر مواد نخواهد شد.
نکاتی در مورد اختلاط کودها :
برخی مواد کودی تمایل به ایجاد ترکیبات نامحلول و رسوبات دارند. رسوبات مواد مغذی را از هم جدا کرده و مانع از جذب آن ها توسط گیاه می شود و یا موجب گرفتگی سیستم های آبیاری می گردد. برای مثال کودهای حاوی کلسیم نباید با کودهای حاوی سولفات و فسفات مخلوط گردند.
دیدگاه ها
ارسال دیدگاه