در مقاله ها
راه های جلوگیری از ورس گندم
در گندم و جو زمانیکه ساقه به خوشه رفته و تحمل افزایش وزن دانهها را ندارد، رشد ایستا یا افراشته ساقه کم شده و خم میشود و اصطلاحا میگویند گندم و جو ورس کرده یا خوابیدگی گندم و جو اتفاق افتاده است.
از آنجایی که گندم و جو یکی از پایه ای ترین و مههمترین نیاز های بشر برای تغذیه هستند خوابیدگی یا ورس ساقه های گندم قبل از برداشت میتواند خسارات قابل توجهی به محصول وارد کند و علاوه بر کاهش کمیت، کیفیت گندم را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
تعریف و نشانههای ورس
ورس به حالتی اطلاق میشود که در آن ساقههای گندم، به دلیل عدم توانایی تحمل وزن خوشهها، خم شده و به زمین میافتند. این پدیده بیشتر در مراحل پایانی رشد گندم، زمانی که دانهها سنگین میشوند، رخ میدهد. اما به طورکلی خوابیدگی گندم به سه دسته ورس ریشه، ورس ساقه و ورس نودال تقسیم بندی میشوند.
علائم و نشانههای ورس گندم عبارتند از:
- خم شدن ساقهها در نزدیکی سطح زمین
- خوابیدن کامل یا جزئی بوتهها
- ریزش خوشهها به روی زمین
- سختی در برداشت محصول
- کاهش کیفیت و کمیت گندم
در ارقام گندم و جو حساسیت به خوابیدگی یا ورس متفاوت است ولی عوامل مختلفی از جمله تغذیه درست و اصولی در جلوگیری از ورس گندم و جو موثرند.
علل و عوامل مؤثر در ورس
عوامل متعددی میتوانند در وقوع خوابیدگی گندم نقش داشته باشند. از جمله این عوامل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- عوامل ژنتیکی: برخی از ارقام گندم به طور ذاتی، مقاومت کمتری در برابر ورس دارند.
- شرایط محیطی: عواملی مانند باد شدید، بارندگیهای سیلآسا، و گرمای شدید میتوانند احتمال ورس را افزایش دهند.
- تراکم بوته: کشت متراکم گندم، به خصوص در ارقام پرمحصول، میتواند منجر به افزایش رقابت برای نور و مواد غذایی و در نهایت، ورس شود.
- کوددهی نامناسب: استفاده بیش از حد از کودهای نیتروژندار، به خصوص در مراحل پایانی رشد، میتواند ساقهها را ضعیف و مستعد ورس کند.
- آفات و بیماریها: برخی از آفات و بیماریها، مانند بیماری سفیدک، میتوانند باعث ضعیف شدن ساقهها و افزایش احتمال ورس شوند.
- روشهای نامناسب داشت: آبیاری نامناسب، به خصوص آبیاری غرقابی، میتواند به ورس گندم دامن بزند.
اگر ورس قبل از اینکه سنبله های گندم ظاهر شوند بر روی عملکرد تاثیر آنچنانی ندارند به این خاطر که گیاه دوباره توانایی بازسازی خود را دارد اما اگر ورس در زمان ظهور سنبله ها اتفاق بیافتاد بیشترین خسارت ( در حدود ۳۱ درصد کاهش عملکرد) را در پی خواهد داشت.
روشهای جلوگیری از ورس
خوشبختانه، روشهای مختلفی برای جلوگیری از خوابیدگی گندم وجود دارد. از جمله این روشها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- انتخاب رقم مناسب: انتخاب ارقام گندم مقاوم به خوابیدگی گندم، اولین قدم در جلوگیری از این پدیده است. بهتر است از ارقامی استفاده شود که پا بلند نبوده و نسبت عوامل محیطی و اقلیم منطقه سازگار و مقاوم باشد. بهتراست این ارقام ساقه های خشبی و با قطر بالا داشته باشند.
- مدیریت تراکم بوته: تنظیم تراکم بوته با توجه به شرایط آب و هوایی و رقم مورد کشت، از جمله روشهای مهم در پیشگیری از ورس است. در مواقعی که میزان کشت بذر در واحد سطح بیشتر از حد استاندارد باشد بعلت عدم سرعت رشد ساقه باعث ورس ساقه شده و اغلب از محل گره ها این اتفاق میافتد.
- کوددهی متعادل: استفاده از کودهای نیتروژندار به صورت متعادل و متناسب با نیاز گندم، از تجمع بیش از حد نیتروژن در ساقهها و ضعیف شدن آنها جلوگیری میکند. توصیه میشود که از کود های ازته به صورت تسقیط و سرک استفاده شود و همجنین استفاده از کودهای حاوی پتاسیم می تواند به استحکام بافت های ساختمانی گیاه کمک کرده و گیاه را در مقابل باد و باران و در نتیجه ورس محفوظ نگه دارد. علاوه بر این کودهای حاوی پتاسیم موجب افزایش مقاومت زمستانه گندم و استحکام ساقه، جلوگیری از حمله آفات و بیماری ها میشود.
- رعایت تاریخ کشت: رعایت تاریخ مناسب کشت ارقام مختلف نسبت به اقلیم های مختلف جهت جلوگیری از خوابیدگی گندم بسیار کارامد و موثر هست.
- کنترل آفات و بیماریها: مبارزه به موقع با آفات و بیماریها، به خصوص بیماری سفیدک، میتواند از ضعیف شدن ساقهها و ورس جلوگیری کند.
- آبیاری مناسب: پرهیز از آبیاری غرقابی و استفاده از روشهای آبیاری کمفشار، مانند آبیاری قطرهای، میتواند به حفظ استحکام ساقهها کمک کند.
- استفاده از تنظیمکنندههای رشد: در برخی موارد، استفاده از تنظیمکنندههای رشد گیاهی میتواند به افزایش استحکام ساقهها و کاهش احتمال ورس کمک کند. برخی از سموم شیمیایی وجود دارند که میتوانند باعث کوتاه شدن ساقهها و افزایش استحکام آنها شوند. استفاده از این سموم باید با احتیاط و تحت نظر متخصصان انجام شود. برخی از کنترل کننده های رشد مثل CCC نیز جهت این امر استفاده میشود.
- برداشت به موقع: برداشت گندم در زمان مناسب، قبل از سنگین شدن کامل خوشهها، میتواند از ورس جلوگیری کند.
اثر برنامه کودی اصولی بر ورس گندم و جو
ورس گندم و جو ارتباط مستقیم با تغذیه دارد بطوریکه اگر کودهای نیتروژنی به میزان بسیار زیاد و در زمان نامناسب مصرف شود، ورس را بویژه در گندم بشدت افزایش میدهد.
پیشنهاد میشود در کشت گندم و جو، کود اوره به صورت تقسیطی مصرف شود و مقدار آن با توجه به برنامه کودی مشخص میشود (از ۱۰۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم قابلیت استفاده دارد).
آغاز ساقه روی میتواند شروع مصرف کود اوره در گندم و جو باشد زیرا در آغاز ساقه روی، گیاه برای افزایش سطح برگ به بیشترین مقدار نیتروژن نیاز دارد. مصرف کود اوره به صورت تقسیطی بدین معنی است که نیاز مزرعه در یک مرحله کوددهی تامین نشود و برای مثال ۲۰۰ یا ۲۵۰ کیلوگرم کود اوره در یک بار کوددهی مصرف نشود.
مصرف اوره به صورت تقسیطی در مقادیر ۵۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم طی مراحل رشد یکی از بهترین برنامههای مصرف اوره در مزارع گندم و جو است.
تغذیه درست و مصرف ترکیباتی مانند کودهای دارای عنصر سیلیسیم (سیلیکون) و مونوپتاسیم فسفات میتواند خوابیدگی یا ورس گندم و جو را کاهش دهد. دقت داشته باشید که کودهای سیلیکونی نقش مهمی در بهبود مقاومت گیاهان گندم و جو به عوامل تنش زا داشته و اگر طبق برنامه کودی از این کودها استفاده کنید هم ورس و هم سایر مشکلات در طول فصل کمتر اتفاق میافتد.
تاثیرات ورس بر کیفیت و کمیت گندم
ورس میتواند تاثیرات منفی قابل توجهی بر کیفیت و کمیت گندم داشته باشد. از جمله این تاثیرات میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش راندمان برداشت: ورس، برداشت گندم را با دشواری مواجه میکند و منجر به افزایش ضایعات در مزرعه میشود.
- کاهش کیفیت دانه: دانههایی که در اثر ورس به زمین میافتند، بیشتر در معرض حمله آفات و بیماریها قرار دارند و کیفیت آنها کاهش مییابد.
- کاهش وزن هزاردانه: دانههایی که در اثر خوابیدگی گندم دچار تنش شدهاند، معمولاً وزن کمتری دارند.
اهمیت پیشگیری از ورس
با توجه به تاثیرات منفی ورس بر کیفیت و کمیت گندم، پیشگیری از وقوع این پدیده از اهمیت بالایی برخوردار است. با استفاده از روشهای مختلف پیشگیرانه، مانند انتخاب رقم مناسب، مدیریت تراکم بوته، رعایت تاریخ مناسب کشت، کود دهی متعادل، کنترل آفات و بیماریها، آبیاری مناسب، استفاده از تنظیمکنندههای رشد و برداشت به موقع، میتوان از خسارات ناشی از خوابیدگی گندم جلوگیری کرد و به حفظ محصول باکیفیت و پرمحصول دست یافت.
نکات کاشت گندم و جو و اثرات آن بر ورس گندم و جو
برخی از اقدامات مدیریتی در زمان کاشت میتواند به کاهش ورس کمک کند. برای کم شدن ورس و یا جلوگیری از آن در مرحله اول مقدار بذر مصرفی گندم و جو نباید زیاد باشد.
نکته دیگر اینکه، روش کاشت خطی ردیف دار برای گندم و جو تاثیر زیادی در کاهش خوابیدگی یا ورس دارد. یکی دیگر از نکاتی که باعث ورس گندم و جو میشود، عمق کاشت نامناسب است زیرا منجر به افزایش بیماریهایی مثل پاخوره که باعث قطع و یا از بین رفتن طوقه میشود، خواهد شد و در نهایت شاهد ورس خواهید بود.
نتیجه گیری و سخن آخر
ورس گندم، مشکلی جدی است که میتواند خسارات قابل توجهی به محصول وارد کند. با شناخت علل و عوامل مؤثر در ورس و استفاده از روشهای مختلف پیشگیرانه، میتوان از وقوع این پدیده جلوگیری کرد و به حفظ محصول باکیفیت و پرمحصول دست یافت.
دیدگاه ها
ارسال دیدگاه