برای درخت پسته از چه کودی استفاده کنیم؟

درخت پسته (Pistacia vera) یکی از مهم ترین درختان میوه خشکباری تجاری در طی ۵۰ سال اخیر در ایران بوده است. شهر رفسنجان در استان کرمان بیشترین تعداد ارقام با ویژگی های قابل شناسایی را نسبت به سایر شهرها و حتی کشورهای دیگر به خود اختصاص داده است و ۲۱ درصد از کل سهم پسته کاری جهان را دارد.

درختان پسته با توجه به اهمیت و محبوبیتی که دارند مانند همه درختان برای رشد متعادل خود به ۱۴ عنصر ضروری نیاز دارند. این عناصر غذایی بر اساس مقدار و نقشی که در گیاهان بر عهده دارند به دو گروه عناصر پر مصرف (نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و گوگرد ) و عناصر کم مصرف (مانند آهن، منگنز، کلر، مس، روی، نیکل و مولیبدن) تقسیم بندی می شوند. هر کدام از این عناصر در فرآیند خاصی در داخل گیاه نقش دارند. داشتن عملکرد و تولید مناسب و کیفیت بالا در درختان پسته با به دست آوردن مقدار مورد نیاز از این عناصر به وجود می آید.

مدیریت تغذیه کودها برای درخت پسته

در تغذیه درختان پسته به چهار نکته بسیار مهم باید دقت کنید تا بهترین برآورد را داشته باشید.

انتخاب نوع کود مناسب
مقدار درست از کود مناسب
استفاده در زمان و مکان مناسب
روش استفاده مناسب از هر نوع کود

تعیین مقدار کودها برای درخت پسته

بر اساس تجربه، بررسی های چشمی، قدرت رشد و میزان باردهی می توان مقدار کودها را تعیین کرد. از روش های دیگر تعیین مقدار کودها به آنالیزهای خاک برای تشخیص مقدار عناصر موجود در خاک، اسیدیته، سدیم و شوری خاک می توان اشاره کرد. همچنین تجزیه برگی هم در ماههای تابستان برای تعیین مقدار عناصر موجود در درختان مناسب هستند.

زمان مناسب کود دهی درخت پسته

اواخر اسفند تا اوایل فروردین با تورم جوانه ها
اوایل اردیبهشت با ارزنی شدن
اواسط اردیبهشت دو هفته بعد از ارزنی شدن
اواخر اردیبهشت با شروع مرحله استخوانی شدن
اواسط خرداد دو هفته بعد از استخوانی شدن
اوایل تیر تا اواخر مرداد با به مغز رفتن
اواخر فصل پاییز تا آخر زمستان، بعد از برداشت و کوددهی زمستانه

روش های مصرف کودها

کودآبیاری: استفاده از این روش باعث رسیدن بهتر کودها به ریشه ها و جذب سریعتر عناصر توسط ریشه ها می گردد.

محلولپاشی برگی: این روش برای مصرف عناصر خاص در زمان خاص است.

چالکود یا پخش خاکی: این روش برای تقویت خاک است و به آبیاری نیاز ندارد. در پخش خاکی به بارندگی برای رفتن داخل خاک مورد نیاز است.

کودهای شیمیایی مناسب درخت پسته

درختان پسته نیاز به کود زیادی دارند و کود دامی به تنهایی نیاز درختان پسته را از نظر مواد غذایی برای محصول خوب و زیاد برآورده نمی کنند. بنابراین علاوه بر کود دامی از کود های شیمیایی هم استفاده می کنند.کود شیمیایی که با خاک مخلوط می کنند در دو نوبت استفاده می شود یکی در ماه اسفند و دیگری در ماه خرداد است. استفاده از کود شیمیایی به روش محلول پاشی در انتهای فصل بهار انجام می شود، زمانی که میوه در حال پر شدن است. با این کار کیفیت و کمیت میوه افزایش می یابد.

۱٫ کودهای ازته برای درخت پسته

یکی از اصلی‌ترین مواد و عناصر مغذی در تغذیه باغات پسته ازت یا نیتروژن است. این عنصر مانند دیگر درختان، در درخت پسته هم از طریق ریشه‌ و برگ جذب می شود. با توجه به اینکه بخش زیادی از مغز پسته ( حدودا ۲۰ درصد) از پروتئین است، کمبود این عنصر مغذی کیفیت و کمیت محصول پسته را به شدت تحت تأثیر قرار می دهد. در بین کودهای ازته موجود در بازار ایران بیشتر از اوره، کود سولفات آمونیوم و کود نیترات آمونیوم استفاده می کنند. اما برای محصولات باغی به‌خصوص باغات پسته بهترین نوع کود ازته، کود سولفات آمونیوم می باشد. بزرگ‌ترین مشکل کودهای ازته حلالیت زیاد آن ها در آب است که باعث آبشویی سریع و راحت این نوع کودها می شود. برای رفع این مشکل توصیه می کنند کودهای ازته را در چند نوبت در طول فصل رشد گیاهان مصرف شود.

مراحل استفاده کود ازته

نوبت اول در اسفند یا فروردین برابر با آخرین آبیاری پیش از سبز شدن درختان: در این نوبت بهتر است کود ازته به شکل آمونیوم ( کود سولفات آمونیوم) استفاده شود. چون جذب این شکل از ازت به دمای هوا بستگی نداشته و در هوای سرد نیز قادر به جذب شدن می باشد.
نوبت دوم در خرداد قبل از مغز گیری پسته: یک‌ چهارم کود ازتی مصرفی باید در این نوبت به درخت داده شود. چون قسمت عمده‌ای از مغز پسته را اسیدهای آمینه تشکیل می‌دهد و برای ساختن آن به مقدار زیادی نیتروژن نیاز است.
نوبت سوم در شهریور و مهر قبل یا بعد از برداشت محصولات مصادف با آخرین آب قبل از برداشت محصول: یک‌چهارم دیگر ازت مصرفی باید در این نوبت به درخت داده شود. بهتر است در این نوبت از فرم نیترات استفاده شود چون باید سریعاً قبل از خزان درختان جذب گردد.

علائم کمبود ازت در درختان پسته

ریزش جوانه‌های گل در زمان گل‌دهی
کاهش میزان رشد رویشی درخت پسته
کاهش تعداد دانه‌های موجود در هر خوشه
زرد شدن برگ‌ها در شاخه‌های بارده و خزان قبل از زمان طبیعی

۲٫ کودهای پتاسیمی برای برای درخت پسته

عنصر پتاسیم یکی از عناصر پر مصرف است که نقش مهمی در افزایش عملکرد درختان پسته دارد. در درختان پسته بعد از نیتروژن بیشترین مقدار عنصری که سالانه از خاک برداشت می کنند پتاسیم است که بیشترین مقدار جذب پتاسیم در مرحله پر شدن مغز صورت می گیرد. طبق بررسی های انجام شده مشخص شده است که در سال هایی که بار درخت زیاد است پتاسیم جذب شده مستقیما در پر شدن مغز به مصرف رسیده و در سالهای با بار کم پتاسیم جذب شده از ریشه در سایر اندام ها ذخیره شده است. به همین دلیل است که غلظت پتاسیم برگها در سالی که درخت بار زیادی داده کمتر می باشد.

تاثیر کود دهی با کودهای پتاسیمی

افزایش مقاومت درختان پسته به تنش های مختلف مانند تنش های شوری، خشکی و سرمازدگی
باعث افزایش مقاومت در برابر آفات و بیماری های مختلف می شود.
تعداد خوشه ها و دانه ها افزایش می یابد.
افزایش وزن خشک دانه و درصد خندانی در پسته می شود.

علایم کمبود پتاسیم در باغات پسته

سوختگی حاشیه برگها
حساسیت به آفتاب سوختگی
کاهش درجه خندانی میوه های رسیده

۳٫ کود فسفره برای درخت پسته

طبق بررسی هایی که انجام شده است میزان جذب فسفر نسبت به ازت در درختان پسته خیلی کمتر است. فسفر یکی از مهمترین عناصر در گیاهان می باشد و یکی از مهمترین عناصر غذایی که در غلظت های خیلی کم در محلول خاک وجود دارد. این عنصر توسط ریزوسفر گیاه (عبارت است از حجمی از خاک که تحت تاثیر فعالیت ریشه درختان پسته است) جذب درخت پسته می شود. کود کارآمد در باغات پسته دی آمونیوم فسفات است.

نکات استفاده از کودهای فسفره در خاک های پسته کاری

نکته اول این است که کودهای حاوی فسفر در نزدیکی ریشه درختان پسته (ریزوسفر) استفاده می شود.
دومین نکته، در خا ک های آهکی، حرکت فسفر عمدتا توسط اکسیدهای آهن و کربنات کلسیم می باشد پس در هنگام استفاده کود فسفره در این نوع خاک ها باید به این موضوع دقت شود.
نکته پایانی، زمان لازم برای آزاد شدن عنصر از ترکیبات کودی به خاک و انتقال به ریشه و جذب آن زمان بر است.

۴٫ استفاده از کودهای کلسیمی برای درخت پسته

بیشترین نیاز درختان پسته به کلسیم در مرحله تشکیل پوسته استخوانی در بهار و قبل از شروع مغز بستن می باشد. معمولا کودهای کلسیمی از منابع نیترات کلسیم، کلات کلسیم و آمینوکلات کلسیم تامین می شود. مصرف آمینوکلات کلسیم به علت سرعت جذب بالاتر به صورت محلولپاشی توصیه می شود.

بهترین زمان جهت محلولپاشی این کود از مرحله ارزنی شدن به بعد است که بر روی میوه ها پاشیده می شوند. چون کلسیم موجود در برگ به علت تحرک پائین کلسیم قابل انتقال به میوه نبوده و مقدار کلسیمی که بر روی میوه پاشیده می گردد در تشکیل پوسته استخوانی نقش اساس دارد.

استفاده از کودها به صورت تلفیقی برای درخت پسته

در بسیاری از شرایط باید سعی شود از مخلوط کودها ی شیمیایی و دامی استفاده شود. امروزه برای رسیدن به عملکردهای بالا چاره ای جز کاربرد تلفیقی کودهای آلی و شیمیایی نداریم، چرا که اغلب کودهای آلی با توجه به سرعت کم آزادسازی عناصر نمی توانند تمام نیاز غذایی گیاهان، مخصوصا گیاهان پرتوقع مانند پسته را تامین کنند.

همچنین استفاده تنها از کودهای شیمیایی یا ترکیبات جایگزین که اخیراً برای کاربرد در مناطق پسته کاری معرفی شده اند باعث تخریب و کاهش حاصلخیزی خاک می شوند. پس یادمان باشد که نه کود شیمیایی به تنهایی و نه کود دامی به تنهایی پاسخگوی نیاز پسته نخواهند بود.