بیماری سرخشکیدگی شاخه و مرگ درختان مرکبات

قارچ عامل این بیماری (Nattrasia mangifera) بیشتر از محل های آفتاب سوخته و قسمت هایی از درخت که آفتاب وگرما شدید است وارد می شود و آسیب می رساند. این قارچ دامنه میزبانی وسیعی دارد و در شرایط تنش آبی و دمای بالا بیشتر فعالیت می نماید.

علایم به صورت ورقه ورقه شدن پوست که زیر آن پودر سیاه رنگ (آرترو کنیدیم ) قارچ تشکیل می گردد دیده میشود، قارچ پیکنیدیم نیز تولید کرده که در بافت گیاه تشکیل شده و اهمیت چندانی ندارد، معمولاً قارچ در دمای زیر ۳۰ درجه سانتیگراد خسارت نمیزند.

در حال حاضر این بیماری که به انگلیسی Citrus branch Wilt and death disese گفته می شود، تقریبا در تمام باغهای مرکبات جنوب کشور از جمله استان خوزستان، بوشهر، کرمان و هرمزگان وجود دارد.

تمامی ارقام مرکبات به ویژه لیموترش (Lemon ) نسبت به این بیماری حساس هستند.

علاوه بر بیماری ناتراسیا  که توسط  قارچ ناتراسیا ایجاد می شود، بیماری های قارچی دیگر نظیر فوزاریوم، دیپلودیا وپوسیدگی طوقه و ریشه فیتوقتورا و همچنین عوامل دیگری همانند پیچیدگی ریشه، نماتد ریشه و آفات ریشه  و… می تواند موجب عارضه سرخشکیدگی درختان مرکبات شوند.

با بررسی سرخشکیدگی  روی شاخه ها و تنه درختان آلوده شکاف های طولی در اندازه های متفاوت مشاهده می گردد که غالبا با ترشح صمغ زرد رنگ همراه  بوده است و در مجاورت هوا سفت و سخت می شود. درمراحال پیشرفته تر بیماری،  بالای درخت ترکیدگی پوست مشاهده می شود. در زیر پوسته پوسته های آن گرد سیاه و لکه های سیاه روی چوب داخلی در برخی نقاط مشاهده می شود. آن ناحیه به مرور خشک (ابتدا پوست خشک و سپس چوب خشک ) و چوب داخلی آبله ای نقش می شود. این خشکیدگی به سمت پائین ساقه حرکت می کند که بایستی سریعا  چند سانتیمتر پایین تر از آن نقطه را قطع  نمود و با چسب پیوند ترمیم کرد و مانع انتقال آن به بخش های پایینی ساقه شد و شاخه های آلوده را از باغ خارج نمود.  در موارد با آلودگی شدید این توده سیاه رنگ روی ریشه نیز مشاهده می گردد.

علایم بیماری سرخشکیدگی شاخه و مرگ تنه درختان (ناتراسیا) :

ابتدا برگ های سبز خشک شده، سپس در اثر تابش آفتاب به رنگ قهوه ای در می آیند و غالباً از شاخه ها جدا نمی شوند.

بیماری از شاخه های انتهایی به سمت سایر شاخه ها توسعه پیدا می کند و در نهایت به تنه سرایت می کند، با گسترش زخم حالت سرخشکیدگی شاخه (die back ) ایجاد شده و شاخه کاملا خشک می گردد.

در بعضی موارد شکاف هایی به طول ۵ تا ۱۰ سانتی متر در پوست شاخه های آلوده دیده می شود که غالباً همراه با خروج صمغ از این شکاف ها می باشد.

بیماری در مرحله پیشرفته منجر به تشکیل لایه دوده ای از آرتروکنیدیوم ها بین پریدرم و پوست می شود که از شاخص ترین آثار بیماری است. در حالت حاد گاهی آثار بیماری در ریشه ها هم پیدا می شود.

در مقطع عرضی و طولی شاخه و تنه، بخش های آلوده قهوه ای تیره و سایر بخش ها طبیعی به نظر می رسند. (تولید مثل غیرجنسی به چندین روش انجام می شود یکی از این روش ها قطعه قطعه شدن یا (Fragmentation) می باشد.

در این روش اندام های رویشی به صورت قطعه قطعه در می آیند، هر کدام از این قطعات را آرتروسپور (Arthrospor) یا اویدیا (Oidia) می نامند.

سرخشکیدگی شاخه، پوسته پوسته شدن و تشکیل لایه دوده ای حاوی آرتروکنیدیوم قارچ Nattrassia mangiferae روی شاخه ها

عامل و چرخه زیستی بیماری سرخشکیدگی شاخه و مرگ درختان مرکبات :

عامل بیماری قارچ N. mangiferae نام دارد که پیکنید دار است و به علت عدم وجود شرایط مناسب در طبیعت به ندرت پیکنید تشکیل می دهد. فرمی از قارچ فوق (Synanamorph ) که عامل اصلی اشاعه و خسارت بیماری در طبیعت می باشد قارچ ناقص Scytalidium dimidatum  است که اندام های رویشی آن بصورت آرتروکنیدیوم در می آیند.

کلنی و آرتروسپورهای قارچ Scytalidium dimidatum

چرخه بیماری سرخشکیدگی شاخه و مرگ درختان :

زمستان گذرانی قارچ به شکل آرتروکنیدی بوده که به صورت یک لایه دوده ای سیاه رنگ، زیر پوست در قسمت شاخه و تنه باقی می ماند و عامل انتشار بیماری در سال بعد می شود.

در شرایط جنوب کشور در اردیبهشت ماه با گرم شدن هوا قارچ فعالیت خود را شروع می کند. اوج فعالیت بیماری در تیر و مرداد می باشد.

عامل بیماری از طریق زخم های ناشی از هرس و نظایر آن وارد بافت گیاه می شود. زخم های ناشی از آفتاب سوختگی بهترین محل نفوذ و محل فعالیت قارچ ها هستند.

راه های مقابله با بیماری سرخشکیدگی و مرگ تنه درختان :

تقویت درختان در مقابل  تنش های آفتاب سوختگی و آبی (در باغ های که مدیریت و تغذیه  ضعیفی دارند  گسترش بیشتری دارد)

حذف شاخه های آلوده و ترمیم محل برش

بهداشت باغ و خروج چوب های آلوده

اجتناب از کشت ارقام حساس مانند پرتقال، لیمو، نارنگی، نارنج و گریپ فروت

برای مقابله شمیایی با این بیماری برای مرکبات شمال کشور، دو نوبت سمپاشی با قارچکش های مسی (بردوفیکس  یا اکسی کلرور مس) توصیه می شود.

مرحله اول:  سمپاشی  با قارچکش بردوفیکس  به میزان ۵-۷ لیتر در هزار لیتر آب بعد از ریختن گلبرگ ها و تشکیل میوه مرکبات توصیه می شود.

مرحله دوم: سمپاشی با قارچکش اکسی کلرور مس (۳کیلو در هزار لیتر آب) و یا با قارچکش بردوفیکس (۷ لیتر در هزار لیتر آب)  بعد از برداشت میوه مرکبات در فصل پائیز و یا زمستان توصیه می شود. استفاده از قارچکش اکسی کلرور مس در پاییز یا زمستان کارایی بسیارخوبی دارد و علاو بر این بیماری روی پیشگیری و کنترل  بیماری های قارچی و باکتریایی دیگر نیز موثر می باشد.