کود حیوانی (کود دامی) اهمیت و روش پوساندن آن

کود حیوانی یا دامی خوب چه کودی است؟ چگونه بفهمیم کود دامی پوسیده و مناسب استفاده است؟ این پرسش ها در ذهن بسیاری از کشاورزان عزیز هنگام استفاده از کود حیوانی است. استفاده از کود حیوانی برای کشاورزان اهمیت بالایی دارد و کود دامی مصرف بسیاری دارد. بخاطر اهمیت این موضوع در این مقاله از سایت نارنج اسپادانا روش پوساندن کود حیوانی یا دامی را بصورت کامل توضیح داده می شود.

کود حیوانی چیست؟

فوضولات حیواناتی مانند اسب ،گاو ،گوسفند و مرغ و ماکیان حاوی حجم بسیار بالای مواد آلی و مفید در کشاورزی هستند. یکی از کاربردهای آن ها تقویت و غنای خاک مزرعه می باشد. این فضولات با نام کود حیوانی شناخته می شوند. کودهای حیوانی به علت خاصیت طبیعی و فواید زیاد همواره مورد توجه کشاورزان بوده و هست. آماده سازی خاک با استفاده از کود حیوانی و تامین مواد غذایی خاک با استفاده از کودهای ارگانیک بهترین گزینه برای ایجاد فرایندهای بیوشیمیایی و فیزولوژیکی گیاه می باشد. این امر همچنین به حفظ محیط زیست کمک بیشتری خواهد کرد.

کود حیوانی علاوه بر تأمین مواد مورد نیاز گیاه، دارای خواص بی‌نظیری برای خاک هستند. از جمله خواص کودهای حیوانی می توان به مواردی از قبیل افزایش نفوذپذیری و نگهداری آب، بالا بردن  هوادهی و همچنین افزایش فعالیت بیولوژیکی خاک اشاره نمود. برای استفاده از کود دامی حتما باید نسبت به پوسیده بودن آن مطمئن باشین در غیر این صورت استفاده از کود دامی نپوسیده و تازه می تواند مشکلات متعددی را برای درختان و خاک شما بجود اورد.

اگرچه کود حیوانی تازه مواد مغذی بیشتری دارد، اما به دلیل مزایای برجسته‌ و کاهش خطرهای استفاده از کود تازه، معمولاً کود حیوانی پوسیده توصیه می‌شود. از سوی دیگر، استفاده از کود پوسیده می‌تواند به جلوگیری از انتقال بیماری‌ها و مشکلات ناشی از علف‌های هرز کمک کند.

کود حیوانی پوسیده دارای فواید زیادی می باشد که از جمله ان میتوان به موارد زیر اشاره کرد.

۱٫ باعث بهبود خصوصیات فیزیکی و بیولوژیکی خاک می‌شود.
۲٫ خطر سوختگی گیاهان کمتر است.
۳٫ مواد مغذی آن به تدریج و به نرخ پایداری به گیاهان منتقل می‌شوند.
۴٫ بوی ناخوشایند کمتری دارد و به خوبی متجزیه شده است.
۵٫ خطر وجود باکتری‌های بیماری‌زا و بذرهای علف‌های هرز در آن کاهش پیدا می‌کند.

معایب استفاده از کودهای دامی نپوسیده چیست؟

کودهای دامی نپوسیده، گرچه منابع طبیعی غنی از مواد غذایی هستند، اما استفاده از آنها بدون فرآوری منجر به مسایلی در کشاورزی می‌شود:

• بذر علف‌های هرز: حدوداً ۲۵ درصد از این بذرها در فضولات حیوانات پیدا می‌شود. اگر کود فرآوری نشده باشد، این بذرها به چالش‌های کشاورزی تبدیل می‌شوند، بخصوص در مزارع زعفران، که با مصرف آب و غذای گیاه رقابت می‌کنند و بذر و بنه زعفران را تضعیف می‌کنند.
• آفات و بیماری‌ها: با فرآوری کود، می‌توانیم از بین رفتن لاروها، اسپور‌های بیماری‌زا، قارچ‌ها و حشرات بیماری‌زا اطمینان حاصل کنیم، تا کود غنی و سالمی داشته باشیم.
• خطر باکتری‌های مضر: بعضی از کودهای دامی حاوی باکتری‌های خطرناکی مانند ای کولای و سالمونلا می‌شوند که می‌توانند سلامت انسان را تهدید کنند.
• آزاد کردن آمونیاک: کودهای تازه موجب آزادسازی سریع مواد آلی می‌شود که به تجمع گاز آمونیاک در اطراف ریشه‌ها منجر می‌شود و ممکن است گیاهان را مسموم کند.
• نسبت کربن به ازت: در کودهای نپوسیده، این نسبت بالاست و باکتری‌ها نمی‌توانند به خوبی این کودها را تجزیه کنند.
• کاهش نیتروژن: استفاده از کود نپوسیده موجب می‌شود که باکتری‌ها، نیتروژن موجود در خاک را برای پوسیدگی استفاده کنند، بنابراین مقدار نیتروژن قابل دسترس برای گیاهان کم می شود.
• افزایش شوری خاک: کودهای نپوسیده ممکن است شوری خاک را افزایش دهند، موجب آسیب به گیاهان و تغییر ساختار خاک شوند.
• تجمع املاح: کودهای تازه به خاطر وجود ادرار، املاح بیشتری دارند که می‌تواند تعادل اسمزی خاک را تغییر دهد و جذب آب و مواد غذایی توسط گیاهان را مختل کند.

با توجه به این مسایل، توصیه می‌شود که قبل از استفاده از کودهای دامی، آن‌ها را فرآوری و اقدام به پوساندن کود حیوانی کنید.

روش‌های سنتی مانند تهویه و کمپوست‌سازی، چندین هفته یا ماه زمان می‌برند و گاهی نیاز به تجهیزات خاصی دارند. با پیشرفت تکنولوژی، روش‌ها و فرایندهای جدیدی برای تجزیه سریعتر کود حیوانی طراحی شده‌اند که به طور مؤثر به تجزیه کود در زمان کوتاه‌تر کمک می‌کنند.

بهترین کود دامی چه خصوصیاتی دارد؟

کود دامی کیفیت بالا، کودی است که به طور کامل تجزیه شده و از ویژگی‌های زیر برخوردار است:

• بدون وجود بذر گیاهان غیر مورد نظر و علف‌های هرز.
• فاقد مواد معدنی غیرضروری مانند شن و خاک.
• از نظر بیولوژیکی سالم و بدون وجود اسپور‌های بیماری‌زا و تخم و لارو حشرات مضر.

وقتی کود دامی به طور کامل پوسیده شود، و مراحل پوساندن کود حیوانی کامل انجام شود ارزش کیفی خوبی پیدا می‌کند و برای کشاورزی بسیار مفید است.

انواع کودهای حیوانی

کودهای حیوانی به ۴ دسته گاوی، مرغی، گوسفندی، اسبی تقسیم می‌شوند. که براساس مقدار حرارت حاصله از تجزیۀ آن‌ها به آنها کود سرد یا گرم می‌گویند.

کود گاوی

این نوع کود در دمای پایین‌تری تجزیه و پوسیده می‌شود بنابراین به آن کود سرد می‌گویند. که برای درختان میوه بسیار مناسب است.

از آنجایی که گاو سیستم گوارشی بسیار قوی دارد بذر علف هرز در کودهای گاوی بسیار کم است و این یکی از دلایلی‌ست که باعث شده برای درختان میوه یک انتخاب مناسب باشد. همچین کودهای گاوی منبع غنی از ازت هستند. باتوجه به اینکه این کود بستری از کاه دارد تجزیه آن زمان‌بر است و بیش از ۴ ماه زمان می‌برد.

کود مرغی

کودهای مرغی یا کود پرندگان از نظر مواد غذایی به خصوص فسفر و پتاسیم بسیار غنی هستند اما باید در مصرف آن‌ها دقت کرد و برای جلوگیری از سوختی گیاه، آن را با سایر کودها ترکیب کرد.

کود گوسفندی

این کودها بسیار خشک هستند و جزو کودهای گرم به شمار می روند. به سرعت تجزیه می شوند و مورد استفاده قرار می گیرند اما برای درختان میوه قابل استفاده نیستند.

کود اسبی

کودهای اسبی نیز جزو کودهای گرم هستند، به سرعت تخمیر می‌شوند و درجه حرارت بالایی تولید می‌کنند. این کودها نیز برای درختان میوه کاربردی ندارند.

معمولا در اراضی سرد برای گیاهان عمر کوتاه مثل صیفی جات و سبزی و از این قبیل مورد استفاده قرار می گیرند. به علاوه اینکه اسب مقدار زیادی علف هرز میخورد و غذا را خوب نرم و پودر نمی کند به همین دلیل کود اسبی حاوی مقدار زیادی علف هرز است.

با توجه به توضیح‌‌های داده شده نمی توان گفت که بهترین کود حیوانی کدام است. این موضوع به نیاز گیاه شما وابسته است.

روش مصرف کودهای حیوانی

کودهــای حیوانی ممکــن اســت به صــورت مایــع یــا جامــد باشــند.

 کودهای حیوانی مایع

در صورتــی کـه کودهای حیوانی به صـورت مایـع باشـد، برای استفاده از آن از کودپاش هایی شـبیه آبپـاش اسـتفاده می شـود. ایـن کودپاش هــا بــرای ذخیــره کــردن مایــع کــود، دارای مخــزن بــوده و در پشــت مخــزن، لولـه ای وجـود دارد  کـه بـه فواصـل معیـن روی آن سـوراخ شـده است. جریان مایع کود به لوله را میتوان با یک شیر کنترل کرد.

 کودهای حیوانی جامد

ریختـن کـود در پـای درخـت و نزدیـک تنـه و طوقـۀ درخـت موجـب می شـود کـه بیشـتر کـود هـدر رفتـه و جـذب آن بـه حداقـل برسـد.  کودهـا اعـم از آلـی (کودهای حیوانی، گیاهی، کمپوست) و شـیمیایی بایـد زیـر چتـر سـایه انـداز درختـان بـارور بـه فاصلـۀ نیم متـر از تنـه و نیم متــر بیشــتر از حــدود چتــر درخــت داده شــوند تــا بیشــتر ریشــه ها بتواننــد از آن هــا استفاده کنند .

بهتــر اســت در زمین هــای ســنگین، کودهــای حیوانی هنــگام پاییــز و بــا شــخم بــه زمیــن داده شـود. در صورتـی کـه در اراضـی شـنی و سـنگالخی اگـر ایـن عمـل در اواخـر زمسـتان یـا اوایـل بهـار و بعـد از تشـکیل میوه هـا انجـام گیـرد، نتیجـۀ بهتـری به دسـت خواهـد آمـد.

برحســب میــزان مــواد آلــی موجــود در خاک، مصـرف ۱۰ تـا ۴۰ تـن کودهای حیوانی پوسـیده در سـال در هـر هکتـار بـاغ توصیـه شـده که در قسمت بعد یاد می گیرید چطور مقدار دقیق کود را نسبت به نوع خاک باغ خود حساب کنید. کودهای حیوانی جامد معمولا کاربرد بیشتری دارند فلذا در ادامه مقاله هر جا گفتیم کودهای حیوانی منظور همان  کودهای حیوانی جامد است.

مقدار مصرفی کودهای حیوانی در هر هکتار

توجه داشته باشید که در کنار کود های حیوانی از خرید کود های کشاورزی نیز غافل نشوید چرا ک این دو در کنار یکدیگر قطعا پاسخدهی بهتری خواهند داشت. مقدار کودهای حیوانی مصرفی برای افزایش مواد آلی خاک با توجه به بافت خاک متفاوت است و برآورد آن به صورت زیر است.

1. در خاک های سبک با بافت شنی، سیلتی و شن لومی حد مطلوب مواد آلی خاک حدود ۵/۱ درصد است درصورتی که نتایج آزمون خاک نشان دهد که مقدار مواد آلی خاک کمتر از ۵/۱ درصد است برای افزایش هر ۱/۰ درصد موادآلی خاک، به طور متوسط مصرف ۵/۱ تن کودهای حیوانی پوسیده توصیه می شود.  ۱۵ ×(درصد مواد آلی خاک – ۵/۱)= مقدار کودهای حیوانی لازم تن در هکتار

2. در خاک های با بافت لوم، لوم شنی و لوم سیلتی حد مطلوب مواد آلی خاک حدود ۲ درصد است چنانچه نتایج آزمون خاک نشان دهد که مواد آلی خاک کمتر از ۲ درصد است برای افزایش دستورالعمل مدیریت تلفیقی حاصلخیزی خاک و تغذیه مرکبات /١٩ هر ۱/۰ درصد مواد آلی تا رسیدن به ۲ درصد به طور متوسط مصرف ۵/۱ تن کودهای حیوانی پوسیده توصیه می شود. ۱۵×(درصد مواد آلی خاک – ۲) = مقدار کودهای حیوانی لازم بر حسب تن در هکتار

4. در خاک های با بافت لوم رسی، لوم رسی سیلتی و لوم رسی شنی حد مطلوب موادآلی خاک حدود ۵/۲ درصد است چنانچه نتایج آزمون خاک نشان دهد که مواد آلی خاک کمتر از ۵/۲ درصد باشد به ازاء هر ۱/۰ درصد مواد آلی تا رسیدن به ۵/۲ درصد، مصرف حدود ۵/۱ تن کودهای حیوانی پوسیده توصیه می شود.  ۱۵ ×(درصد مواد آلی خاک – ۵/۲) = کودهای حیوانی لام بر حسب تن در هکتار
5. در خاک های سنگین با بافت رسی، رسسیلتی و رسشنی حد مطلوب مواد آلی خاک حدود ۳ درصد است چنانچه نتایج آزمون خاک نشان دهد که مواد آلی خاک کمتر از ۳ درصد است به ازاء هر ۱/۰ درصد مواد آلی تا رسیدن به ۳ درصد (با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی)، مصرف حدود ۵/۱ تن کودهای حیوانی پوسیده توصیه می شود. ۱۵×(درصد مواد آلی خاک – ۳) = کودهای حیوانی لازم بر حسب تن در هکتار

مراحل آماده سازی کودهای حیوانی

برای اینکار اول باید ازت مورد نیاز برای فعالیت باکتری را به صورت دستی تامین کرد بنابراین کود تازه ی جمع آوری شده باید با مقداری ازت مخلوط شود. سپس برای جلوگیری از بالا رفتن بیش از حد دما، کود با مقدار آب ترکیب می شود. در مرحله آخر باید چاله هایی حفر و کود های تازه را در چاله دفن شوند تا کاملا پوسیده شوند. دقت کنید کودهای حیوانی را نبایـد بـدون پوشـش خاکـی در هـوای آزاد ذخیـره کرد،زیـرا در اثـر تخمیـر مقادیـر زیـادی از ازت آنهـا از بیـن خواهـد رفـت. بنابراین روی کود باید با لایه ای نازک از خاک یا ماسه پوشانده شود. برای اینکه بتوان از کودهای حیوانی استفاده کرد حتما باید کود پوسیده باشد پس با توجه به نوع حیوان به کود فرصت دهید تا کاملا پوسیده شود. در طی این مدت هر دو الی سه هفته یکبار باید روی کود برداشته شود، کود هم بخورد و در صورت نیاز دوباره به آن آب اضافه شود. و مجددا روی آن با خاک یا ماسه پوشانده شود.